پژوهش نامه فرهنگی هرمزگان
سال دهم شماره 15 (بهار و تابستان 1397)

هدف این مقاله این است که استفاده از شبکه های مجازی چه نقشی در تحول هویت ملی دانشجویان دارد. روش تحقیق، از نوع پیمایشی است و داده های این پژوهش با استفاده از پرسشنامه حاصل شد. جامعه ی آماری پژوهش، 366 تن از دانشجویان دانشگاه پیام نور بودند که در سال تحصیلی 93- 94 به تحصیل اشتغال داشتند. به منظور تجزیه و تحلیل داده ها و آزمون فرضیه ها، از ضریب همبستگی پیرسون و رگرسیون استفاده شده است. نتایج این پژوهش حاکی از آن است که متغیرهای میزان استفاده از اینترنت، مدت زمان عضویت در شبکه های مجازی و میزان مشارکت کاربران در این شبکه ها، با هویت ملی کاربران رابطه ی معکوسی داشته است. بدین ترتیب می توان گفت که استفاده از شبکه های مجازی در کاهش هویت ملی دانشجویان موثر است.

برنامه ریزی برای توسعه ی فرهنگی از جمله وظایف مهم مدیریت کلان و شورای برنامه ریزی توسعه ی هر استان است. خلیج فارس به دلیل موقعیت استراتژیک خاص، نقش کلیدی در این امر دارد. جشنواره ی ملی خلیج فارس، هر ساله با هدف توسعه ی فرهنگی استان های کشور برگزار می شود. پژوهش حاضر با هدف بررسی تاثیر جشنواره ی ملی فرهنگی خلیج فارس بر توسعه ی فرهنگی این استان، به روش توصیفی تحلیلی صورت گرفت. جامعه ی آماری این پژوهش را 100 نفر از کارشناسان و مدیران اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی در سال 1396 تشکیل دادند که از این میان با استفاده از جدول مورگان و نمونه گیری تصادفی ساده، تعداد 80 نفر حجم نمونه محاسبه شدند. ابزار پژوهش، پرسشنامه ی محقق ساخته در دو بخش متغیرهای جمعیت شناختی و گویه های تحقیق در ابعاد میراث فرهنگی، ورزش، گردشگری، محیط زیست، هنرهای تجسمی و موسیقی بود. روایی صوری و محتوایی ابزار پژوهش توسط اساتید متخصص، تایید و پایایی این ابزار از طریق ضریب آلفای کرونباخ 86/0 برآورد شد. نتایج نشان می دهد که توسعه ی فرهنگ موسیقی با میانگین 3.8، بیشترین و توسعه ی فرهنگ محیط زیست با میانگین 3.15 کمترین تاثیر را دارد.

در پژوهش حاضر به بررسی تاثیر میزان مصرف تلویزیون داخلی و ماهواره ای بر اعتماد اجتماعی پرداخته شده است. روش پژوهش در این تحقیق از نوع پیمایشی و برای جمع آوری داده های موردنیاز از پرسشنامه استفاده شده است. جامعه ی آماری تحقیق شامل افراد 18 سال و بالاتر است که در زمان تحقیق در شهر بندرعباس سکونت داشته اند. حجم نمونه با استفاده از فرمول کوکران، 384 نفر و شیوه ی نمونه گیری نیز خوشه ایچندمرحله ای است. داده های پژوهش نیز به کمک نرم افزار آماری spss و با استفاده از روش های آماری توصیفی و استنباطی تجزیه و تحلیل شده است.
یافته های پژوهش حاکی از آن است که بین میزان تماشای تلویزیون داخلی و اعتماد رابطه ی مثبت و معناداری وجود دارد؛ اما میزان تماشای تلویزیون ماهواره ای با اعتماد اجتماعی رابطه ی معکوسی دارد. میانگین اعتماد اجتماعی کل در زنان بیش از مردان است، اما این تفاوت به لحاظ آماری معنادار نیست. در میان ابعاد متغیر اعتماد اجتماعی، رابطه ی سن با بعد اعتماد بین شخصی به صورت مثبت و معنادار است، اما در سایر ابعاد بین اعتماد و سن رابطه معناداری مشاهده نشده است. همچنین ابعاد اعتماد نهادی و اجتماعی کل با درآمد، رابطه ی منفی و معناداری دارد.
نتایج بررسی اثرات مستقیم و نامستقیم متغیرهای مستقل بر وابسته، نشان می دهد بیشترین تاثیرگذاری آثار مستقیم و کلی متغیرهای مستقل بر وابسته به ترتیب مربوط به تماشای تلویزیون داخلی و سن است.

سفرنامه ها به عنوان بخشی از رسانه ی فرهنگی، حاصل تلاش و کنجکاوی های شخص سفرنامه نویس است که مشاهدات و تجربیات خود را از یک فرهنگ ناشناخته و بیگانه به فرهنگ خود و همزیستانش منتقل می کند. سفرنامه ها از آنجایی که غالبا بدون سفارش و دستور از بالادست به نگارش درمی آیند، حاصل ذوق و سلیقه و خودانگیختگی های درونی سفرنامه نویس است که در سفر به چشم خود دیده و در حضر آنها را بازنمایی و بررسی و به رشته ی تحریر درآورده است. از این رو، در سفرنامه ها معمولا ریزبینی، تیزبینی و نکات ظریفی وجود دارد که ممکن است بیننده ی معمولی را بیش از کتاب های تاریخی و گزارش گونه و سلطانیات (نامه های درباری) که با سفارش دیوان سالاران توسط منشی های درباری نوشته شده اند آگاه سازد و می تواند برای هر مخاطب و پژوهشگر دیده وری، باورپذیرتر و نزدیک تر به واقعیت باشد، با اطمینان به آن مراجعه کند و از داده های آن بهره برد.
سفرنامه ی بی نام تلگرافچی فرنگی نیز از ویژگی های فوق بی بهره نیست؛ افزون بر این، چون سفرنام های ناشناخته است و تاکنون کمتر کسی به آن توجه کرده، می تواند اهمیت موضوع و ضرورت نگارش مقاله در این زمینه را نیز توجیه کند. این مقاله با روش توصیفی و تحلیلی، ضمن معرفی سفرنامه ی فوق که گزارش منحصر به فردی از وضعیت شهرها، روستاها و راه های ارتباطی ایران در اواخر حکومت قاجار، برای مکان یابی مسیر سیم های تلگراف از تهران تا بوشهر و بالعکس است به مقایسه ی تطبیقی این سفرنامه با سایر سفرنامه های شناخته شده می پردازد؛ به ویژه سفرنامه هایی که در عصر قاجاریه نوشته شده است. در این مقاله، افزون بر اهمیت تاریخی و جغرافیای تاریخی ایران در آن زمان از نظر ثبت و ضبط آبادی ها و روستاهای بین راه، به صورت ضمنی به موضوعات پیرامونی و مرتبط با آن نیز اشاره می شود.
نتایج حاصل از این مقاله نشان می دهد که گسترش این رسانه ی ارتباطی (تلگراف) که به دلایل بهره برداری و حفظ منافع اقتصادی و سیاسی دولت استعمارگر و ابرقدرت آن زمان یعنی انگلستان به وجود آمد چگونه به ضد خود یا به گفته ی هگل، به آنتی تز خود تبدیل و ابزاری شد برای ایرانیان آن عصر تا به سرعت اخبار را از مرکز به شهرستان های دوردست و بالعکس منتقل سازند. بی شک می توان این رسانه را یکی از دلایل رشد و بیداری مردم ایران در اواسط و اواخر دوره ی قاجار پنداشت که درنهایت به جنبش اصلاحی مشروطه منجر شد.

تجلی نابرابری جنسیتی را می توان در عرصه های مختلف بررسی کرد. زبان شناسی اجتماعی حوزه ای میان رشته ای است که به زبان به عنوان پدیده ای فرهنگی و اجتماعی می نگرد. در این راستا، تفاوت گفتار زنان و مردان در جامعه و به کارگیری واژگان ویژه ی این دو جنس و به طور کلی جنسیت زدگی زبان بررسی می شود. ما در این مقاله برآنیم زبان جنسیت زده را در شعر سوزنی سمرقندی به روش تحلیل محتوای کیفی و از نظر زبان شناسی اجتماعی مورد بررسی قرار دهیم. نتیجه ی پژوهش حاکی از آن است که واژگان جنسیت زده در شعر سوزنی سمرقندی، با بسامد به کار رفته است. واژگانی که بعد جنسی زنان در آنان آشکار و بیشتر به دشنامی از سوی مردان مبدل شده است. شاعر، واژگانی را برای مردان به کار می گیرد که معادل آن در زبان فارسی برای زنان نیست. او مدح و هزل را با نگاهی جنسیتی درهم می آمیزد و زبانی برخاسته از اجتماع و فرهنگ مرد محور خود می آفریند. باید افزود که کنش مردسالار زبان شاعر، نمودی از نگاه جنسیت زده ی او و بالتبع جامعه ی جنسیتی زیست شاعر است.

امروزه به بهانه های مختلف نام خلیج فارس از سوی برخی کشورهای عربی و سایر منفعت طلبان مورد تحریف قرار می گیرد. خلیج فارس جدا از اهمیت ژئوپلیتیک و ژئواستراتژیک آن، بخش اعظمی از تاریخ و حوادث تاریخی کشور ایران را به خود اختصاص می دهد و جایگاه آن در قوام هویت ملی ایرانی، جایگاه برجسته ای است. تعدی به نام این مکان جغرافیایی، درواقع نوعی تجاوز به هویت ایرانی محسوب می شود که خود تهدیدی جدی برای امنیت و منافع ملی است. هدف از این مطالعه، بررسی و تحلیل دیدگاه ها و تفسیرهای افراد جامعه در فضای مجازی حول واقعه ی تغییر نام خلیج فارس است. پژوهش حاضر از نوع کیفی است. داده ها و اطلاعات مورد نیاز برای تحلیل، از قسمت اظهار نظر خوانندگان خبرهای سایت های الف، افکار نیوز، تابناک و آفتاب در فاصله ی زمانی چهار ساله از سال 89 تا 92 گردآوری شده است. یافته ها 14 کد و 5 مقوله ی عمده را نشان می دهد که از آن میان، بحران هویت و امنیت ملی به عنوان مقوله ی هسته تشخیص داده شد. مقوله های عمده شامل عوامل سیاسی داخلی، فرهنگی، بین المللی، آگاه سازی و فقدان واکنش است. بنابراین، مردم کشورمان تغییر نام خلیج فارس را به مثابه ی بحران هویت و امنیت ملی تفسیر کرده اند و به دنبال شناسایی ریشه ها و راه حل های مقابله با آن هستند.

یکی از تهدیدهای عمده ی زندگی بشر در آغاز هزاره ی سوم، مسائل زیست محیطی است. عمدتا مسائل زیست محیطی پیامد رفتار انسان است؛ به طوری که در بررسی رفتارهای زیست محیطی توجه به دانش، نگرش و نیت عملی افراد از مسائل زیست محیطی و نحوه ی مواجه ی با آن از اهمیت زیادی برخوردار است. هدف اصلی این پژوهش، بررسی رابطه میان متغیرهای اجتماعی (دانش، نگرش و نیت عملی زیست محیطی) و متغیرهای زمینه ای با رفتارهای زیست محیطی ساکنان شهر بندرعباس است. روش مورد استفاده در این پژوهش، پیمایشی است. جامعه ی آماری 200 نفر از شهروندان 16 تا 69 سال ساکن شهر بندرعباس است که از طریق نمونه گیری خوشه ایبه صورت تصادفی انتخاب شده اند. نتایج پژوهش نشان می دهد که میان متغیرهای اجتماعی و زمینه ای با رفتارهای زیست محیطی رابطه ی معناداری وجود دارد. علاوه بر این مساله ی محیط زیست در بین بیشتر قشرهای جامعه ی بندرعباس، هنوز به عنوان دغدغه ی مهم اجتماعی وارد عرصه ی عمومی نشده و محدود به نخبگان جامعه است؛ بنابراین، رفتارهای زیست محیطی در این شهر با آموزش صحیح، عملی خواهد شد.